Kinh tế trưởng Straits Financial đánh giá mặc dù nhiệm kỳ thứ hai của Trump không phải là không có rủi ro, nhưng tác động đối với xuất khẩu của Trung Quốc có thể vẫn ở mức kiểm soát.

Khi cuộc bầu cử tổng thống Mỹ kết thúc với chiến thắng vang dội của Đảng Cộng hòa (GOP) và Trump, thị trường ngày càng lo ngại về việc Mỹ sẽ tăng thuế đối với hàng xuất khẩu của Trung Quốc. Đồng thời, do những lo ngại về sự sụt giảm đáng kể trong tổng xuất khẩu của Trung Quốc vào năm tới, tỷ giá RMB cũng đã suy yếu đáng kể. Kỳ vọng của thị trường nội địa về việc chính phủ Trung Quốc triển khai một loạt các chính sách kích thích kinh tế mới để đối phó với rủi ro từ nhu cầu bên ngoài suy yếu cũng tiếp tục gia tăng.

Mặc dù trong ngắn hạn, việc tăng thuế có thể ảnh hưởng đến một số mặt hàng xuất khẩu trực tiếp của Trung Quốc sang Mỹ, nhưng tác động này sẽ chỉ mang tính tạm thời. Kể từ năm 2018, sự phụ thuộc xuất khẩu của Trung Quốc vào thị trường Mỹ đã giảm dần, và tỷ trọng xuất khẩu trực tiếp sang Mỹ trong tổng xuất khẩu của Trung Quốc đã giảm từ 20% xuống còn khoảng 15% (Hình 1).

Trong vài năm qua, các khu vực xuất khẩu tăng trưởng nhanh chóng của Trung Quốc chủ yếu là các nền kinh tế đang phát triển như ASEAN, Nga, châu Phi, và Mỹ Latinh. Chính phủ Trung Quốc sẽ tiếp tục đẩy mạnh tỷ trọng xuất khẩu sang các nền kinh tế này thông qua các cuộc đàm phán ngoại giao và thương mại, viện trợ quốc tế, và chính sách “Một vành đai, một con đường”.

Nguồn: Bloomberg, CEIC, Wind

Thứ hai, từ góc độ thương mại toàn cầu, miễn là thâm hụt thương mại tổng thể của Mỹ không thay đổi, việc giảm thặng dư thương mại của Trung Quốc với Mỹ sẽ không ảnh hưởng đến quy mô thặng dư thương mại tổng thể của Trung Quốc. Thực tế đã chứng minh điều này trong 8 năm qua, từ nhiệm kỳ đầu tiên của Trump đến nay (Hình 2).

Trong giai đoạn này, thâm hụt thương mại trung bình hàng tháng của Mỹ đã tăng từ 40 tỷ USD lên 80 tỷ USD, trong khi thâm hụt trực tiếp với Trung Quốc thực tế đã giảm. Sự gia tăng thâm hụt thương mại của Mỹ trong 8 năm qua chủ yếu đến từ các quốc gia như Mexico, Việt Nam, Hàn Quốc, Đài Loan, Trung Quốc, Canada và Ấn Độ.

Nguồn: Bloomberg, CEIC, Wind

Miễn là hàng hóa Trung Quốc vẫn duy trì được lợi thế về hiệu quả chi phí (cost-effectiveness), bất kể Mỹ có tăng thuế hay không, phần lớn thâm hụt thương mại của Mỹ vẫn sẽ chuyển thành thặng dư thương mại của Trung Quốc. Cách tiếp cận trực tiếp nhất là Mỹ tiếp tục mua hàng hóa trực tiếp từ Trung Quốc.

Tóm lại, trong bối cảnh hệ thống thương mại toàn cầu hóa, bất kể Mỹ có tăng thuế quan hay không, cán cân tổng thể giữa thâm hụt thương mại Mỹ và thặng dư thương mại Trung Quốc trong tương lai khó có khả năng thay đổi đáng kể.

Nguồn: Bloomberg, CEIC, Wind

Kịch bản này chủ yếu nằm ở chính sách tài khóa của Mỹ. Như đã thảo luận nhiều lần trước đây, chi tiêu tài khóa và thâm hụt của Mỹ đã tăng mạnh trong 5 năm qua, dẫn đến tăng trưởng nhập khẩu đáng kể. Đây là yếu tố chính khiến thâm hụt thương mại hàng tháng của Mỹ tăng từ 40 tỷ USD trước đại dịch lên 80 tỷ USD hiện nay. Tổng chi tiêu tài khóa luân phiên 12 tháng (rolling 12-month) của chính phủ Mỹ được minh họa trong Hình số 4.

Nguồn: Bloomberg, CEIC, Wind

Dựa trên Hình 4, so với trước COVID-19, chi tiêu tài khóa hàng năm đã tăng khoảng 2.5 ngàn tỷ USD. Đồng thời, thâm hụt thương mại hàng năm của Mỹ đã tăng từ 500 tỷ USD lên 1 ngàn tỷ USD. Từ góc độ này, sự mở rộng đáng kể của chi tiêu tài khóa Mỹ trong 5 năm qua không chỉ là động lực lớn nhất thúc đẩy tăng trưởng kinh tế Mỹ cũng như đưa thị trường chứng khoán lên các mức cao mới, mà còn là nguyên nhân chính khiến Mỹ xuất khẩu thanh khoản dư thừa (excess liquidity) ra toàn cầu, góp phần thúc đẩy tăng giá tài sản ở nhiều quốc gia.

Tuy nhiên, tại Trung Quốc, mặc dù thặng dư thương mại tăng mạnh, dự trữ ngoại hối lại không tăng tương ứng. Điều này chứng tỏ dòng vốn từ thặng dư thương mại lớn không thực sự chảy vào trong nước mà được giữ lại hoặc đầu tư vào các tài sản ở hải ngoại. Do đó, thị trường chứng khoán A (A-shares) và Hồng Kông không được hưởng lợi từ điều này.

Nếu Trump thực sự muốn giảm thâm hụt thương mại, cách duy nhất có hiệu quả là cắt giảm mạnh chi tiêu tài khóa của chính phủ Mỹ. Tuy nhiên, điều này rất khó xảy ra.

Dù có những lời kêu gọi như từ Elon Musk về việc cắt giảm chi tiêu tài khóa trong thời gian thành lập Bộ Hiệu quả Chính phủ (DOGE) và thông qua sự bổ nhiệm Bộ trưởng Tài chính mới - Bessent, thực tế không thể phủ nhận rằng sự mở rộng chi tiêu tài khóa Mỹ đã trở thành yếu tố hỗ trợ cơ bản nhất cho tăng trưởng kinh tế Mỹ và mức tăng kỷ lục trên thị trường chứng khoán toàn cầu trong 5 năm qua.

Từ quan điểm này, không nhà đầu tư nào tin rằng chính phủ Mỹ sẽ giảm tổng chi tiêu tài khóa trong 2 năm tới. Vì vậy, mặc dù nhiệm kỳ thứ hai của Trump không phải là không có rủi ro, nhưng tác động đối với xuất khẩu của Trung Quốc có thể vẫn ở mức kiểm soát.

*Bài viết được lược dịch từ “Straits Financial Chief Economist Commentary - December 2024”